THE PROPOSAL OF INFORMATION SYSTEM FOR ACQUIRING OF DATA, EVALUATION AND MONITORING OF SPORTS INJURIES IN MONTENEGRIN SPORTS CLUBS AND SPORTS FEDERATIONS

PRIJEDLOG INFORMACIONOG SISTEMA ZA PRIKUPLJANJE PODATAKA, EVALUACIJU I PRAĆENJE SPORTSKIH POVREDA U CRNOGORSKIM SPORTSKIM KLUBOVIMA I SAVEZIMA

THE PROPOSAL OF INFORMATION SYSTEM FOR ACQUIRING OF DATA, EVALUATION AND MONITORING OF SPORTS INJURIES IN MONTENEGRIN SPORTS CLUBS AND SPORTS FEDERATIONS

Predrag Raković, Elektrotehnički fakultet

Vasilije Stijepović, Institut za sport i sportsku medicinu Crne Gore

Sadržaj: Istraživanjem Instituta za sport i sportsku medicinu Crne Gore o stanju zdravstvene zaštite sportista u Crnoj Gori došlo se do jasne “slike” o stanju sistema  zdravstvene zaštite sportista u sportskim klubovima i savezima. Zaključak do kojeg se došlo jeste da je zaštitia prepuštena na sprovođenje samim savezima i klubovima i direktno je zavisna od finansijskog stanja u istim. U ovom radu se upoređuje postojeće stanje protoka i čuvanja informacija o povredama sportista u klubovima i savezima i daje se unapređenje ovoga sistema kroz prijedlog inforamcionog sistema. Ponuđeno rješenje, umnogome bi olaškalo prikupljanje i transfer informacija,  kao i samu evaluaciju i praćenja sportskih povreda.

Abstract: Institute for Sports and Sports Medicine of Montenegro has undertaken a research to determine the state of health of athletes in Montenegro, and led to  a clear insight in the state of the health care of athletes in sports clubs and federations. The conclusion to which research led was that the implementation of health protection was left to the federations and clubs, but it is directly dependent on the financial situation in them. In this paper we compare the current system on flow and storage of information on injuries in sports clubs and federations and we propose the improvement of this system through implementation of information system. Offered solution would greatly relieve collection, transfer and evaluation and monitoring of sports injuries.

1.       UVOD

Veliki broj naših vrhunskih sportista, ali i ostalih mladih ljudi koji se bave sportom, izložen je  velikim zdravstvenim rizicima zbog nepostojanja adekvatne i organizovane zdravstvene zaštite. Ovo veoma često rezultira ozbiljnim zdravstvenim posledicama, preranim završetkom karijere i postizanju znatno slabijih takmičarskih rezultata. (1)  Problemi evaluacije i praćenja sportskih povreda najjasnije se sagledavaju iz ugla sportkog ljekara. Kada znamo da ovu djelatnost obavljaju ljekari različitih specijalnosti, uloga i odgovornost klupskog ljekara mora biti jasno definisana. Sportska povreda je definisana kao povreda muškarca i žene u svim životnim dobima koji učestvuju u  pojedinačno ili grupno u organizovanim i neorganizovanim sportskim aktivnostima, a uzrokuju najmanje jedan dan odsustvovanja sa sportskog terena. (2-3). Ista povreda u opštoj populaciji ne mora imati istu težinu po rad i život pojedinca, kao povreda u sportu, koja uzrokuje odsustvovanje sa terena najmanje jedan dan. U svijetu pofesionalnog sportiste dvadeset četiri časa odsustvovanja znače mnogo.

Zdravstvena zaštita sportiste obuhvata:

§  preventivni zdravstveni pregled (regulisan Zakonom o sportu),

§  funkcionalna testiranja, borbu protiv dopinga i

§  djelokrug rada klupskog ljekara.

Sportski klub je relativno zatvorena sredina, ima specifičnosti koje su vezane za vrstu sportske aktivnosti, veliki broj članova, određenu hijerarhiju u kolektivu, zajedničke i pojedinačne interese, prije svega sportiste, a zatim i uprave kluba.

Timski doktor u ovako specifičnom sistemu mora sam da se izbori za svoje mjesto, i to znanjem, autoritetom i angažovanjem u timu, čuvajući osnovne principe medicinske doktrine. Klupski ljekar je odgovoran za zdravstveno stanje i bezbjednost sportiste, poštovanje pravila medicinske profesije, poštovanje pravila upravnih tijela kluba I saveza, kao i čuvanje povjerljivosti podataka.

Dužnosti klupskog ljekara su:

§  da kontroliše zdravstveno stanje sportiste,

§  da po potrebi pruži prvu pomoć, izvrši trijažu povreda na terenu, obezbijedi adekvatno liječenje bolesti i povreda,

§  da koordinira proces rehabiltacije i na kraju, da procijeni mogućnost povratka sportiste treninzima i takmičenjima.

Visoka fizička, psihološka i ekonomska cijena povrede sportiste je razlog da na međunarodnom nivou bude prepoznata potreba za adekvatnim sistemom praćenja povređivanja sa ciljem smanjenja incidence i ozbiljnosti povreda. Van Mechelen i saradnici 1992. stvaraju algoritam za organizovanje istraživanja na polju prevencije sportskih povreda, a 2006. godine Finch C. (4) predlaže proširenje starog modela kako bi se prevazišao problem implementacije naučno potvrđenih preventivnih mjera u praksi.  

2.       PRIKUPLJANJE I AKUMULIRANJE PODATAKA O POVREDAMA NA CENTRALIZOVANOM MJESTU

Redovno prikupljanje podataka o povredama omogućava analizu mehanizama povređivanja, uzroka i faktora rizika, a sve to u cilju prepoznavanja i odabira adekvatnih preventivnih mjera i medicinskih tretmana. Stvaranje dostupne baze podataka omogućava unapređenje zdravlja i sigurnosti u sportu (7).

Prilikom praćenja sportskih povreda timski doktori se mogu susresti sa dve velike grupe problema:

§  administrativnim i

§  kadrovskim.

Administrativni problemi uključuju nepostojanje softverskih rješenja:

§  koji bi olakšao praćenje povreda kako u klubovima i sportskom savezu,

§  kao i razmjenu informacija između različitih klubova.

Sve ovo dovodi do činjenice da centralizovano akumuliranje podataka pod kontrolom medicinske komisije sportskog saveza nije moguće, a isto tako nije moguće ni prepoznavanje “problema” u sportskim klubovima.

Odsustvo jednog ovakvog sistema dovodi da veoma često novi igrači u klubu ne posjeduju medicinsku dokumentaciju o ranijim povredama i bolestima. Sa ovim predloženim informacionim rješenjem bila bi moguća potupuna evulacija sportskih povreda, dok sa druge strane,  postojeći broj ljekara koji bi pored svih obaveza koje im se nameću na položaju timskog doktora, bi mogli veoma jednostavno da sprovedu adekvatno praćenje povreda. Popunjavanjem podataka u standardizovanom elektronskom klupskom formularu, koji bi bio na raspolaganju svakom timskom ljekaru, i sistem koji bi omogućio povezivanje sportskih klubova i sportskog saveza  bi omogućio na vrlo jednostavan način da medicinska komisija sportskog saveza sprovodi kontrolu u sportskim klubovima koju je danas veoma zahtjevno sprovesti.

Slika 1.  Shematski prikaz postojećeg stanja protoka informacija o povredi sportista u sportskom savezu Crne Gore

 Slika 2.  Prijedlog inofmacionog sistema za prikupljanje podataka, evaulaciju i praćenje sportskih povreda u sportskim klubovima i savezima u Crnoj Gori

3.       UPOREĐIVANJE POSTOJEĆEG SISTEMA I PRIJEDLOG INFORMACIONOG SISTEMA 

Obzirom da organizacija medicinske službe u sportskim klubovima, odnosno savezima, zavisi od finansijske situacije i razumijevanja uloge medicine u savremenom vrhunskom sportu, isti pitanja koja su iz domena medicine, po pravilu, prepuštaju jednom ljekaru u klubu. Situacija sa kojom se suočavamo danas u Crnoj Gori jeste da je ljekarima u klubovima na raspolaganju minimum medicinske opreme i finansiskih sredstava. Ovakvo stanje klubskog ljakara dovodi da on pored brige o zdravlju sportista radi na poslovima korespondencije i administriranja sportske dokumentacije o povredama sportista. Prethodno rečeno se može vidjeti sa Slike 1. na kojoj je dat shematski prikaz transfera informacija o sportskim povredama. Ono što se mora uočiti:

§  prvo - jeste da se dokumentacija o sportskim povredama nalazi u arhivi sportskih klubova ( simbolički prikazano na slici uokvirenim pravougaonikom isprekidanih linija),

§  drugo - jeste da prilikom transfera sportiste iz jednog kluba u drugi njegovi podaci o sportskim povredama ostaju u arhivi kluba.

 Samim tim dostupnost informacija koje se nalaze u arhivama se mora vršiti sa nivoa medicinske komisije sportskog saveza. Iz ovakvog sistema komuniciranja se lako može doći do zaključka da u prvi plan izlaze nedoslijednost i podložnost nebalgovremnog obaviještavanja  medicinske komisije saveza. Direktno iz ovoga proizilazi nemogućnost kontinuirane i pravovremene evaluacije o broju i prirodi sportskih povreda u klubovima i savezima.

Na Slici 2. je dat prijedlog informacionog sistema kojim se unaprijeđuje postojeće stanje u klubovima i savezima. Ovakav sistem predviđa:

§  uvođenje elektronskog formulara za unos podataka o tipu, prirodi i posledicama sportske povrede napravljen na osnovu okvira predloženog u [4],

§  popunajvanjem ovog formulara od strane klubskog ljekara se prikupljene i unešene  informacije direktno upisuju u centralizovanu akumulaciju podataka

§  centralizovana akumulacija podataka bi bila dostupna kako svim klupskim ljekarima tako i medicinskog komisiji u okviru sportskog saveza,

§  uvođenje elektronskog formulara za upit o vrsti i broju sportskih povreda.

Centralizovana akumulacija podataka, dakle, bi bila baza podataka iz koje bi medicinska komisija sportskog saveza putem elektronskog formulara za upit o vrsti i broju sportskih povreda dobila kontinuiranu i pravovremenu informaciju. Sa druge strane, prilikom transfera sportiste iz jednog kluba u drugi ažuriranje podataka o sportskim povredama samog sportiste bi preuzeo klubski ljekar novog kluba. Ovim prdloženim sistemom se obezbijeđuje konzistentnost, trajnost i validnost prikupljenih podataka o sportskim povredama.

4.       ZAKLJUČAK

Danas u Crnoj Gori ne postoje validni statistički  podaci koji su javno dostupni i objavljeni podaci o povređivanju sportista. Da bi se unapredili zdravlje i sigurnost u sportu potrebno je započeti prikupljanje podataka o povredama na uniforman i sistematski način. Predloženo IT rešenje prikupljanja podataka o sportskim povredama kao i njihova evaulacija i praćenje primjenom standardizovanih statističkih parametara i formulara za prikupljanje podataka može samo doprinijeti razvitku sporta u Crnoj Gori i njegovom prosperitetu kako na nacionalnom tako i na internacionalnom planu. Predloženo idejno rešenje omogućilo bi redovno prikupljanje podataka o povredama kao i analizu mehanizama povređivanja, uzroka i faktora rizika a sve u cilju prepoznavanja i  odabira adekvatnih preventivnih mjera i medicinskih tretmana. Krajnji cilj ovoga rada je da olakša stvaranje dostupne baze podataka koja bi omogućila unapređenje zdravlja sportista i sigurnosti u sportu.

LITERATURA

[1]     Drawer S, Fuller CW. ,“Evaluating the level of injury in English professional football using a risk based assessment process.” Br. J. Sports Med, 2002.

[2]     Fuller CW, Ekstrand J, Andersen TE, Bahar R, Dvorak J. ,”Consensus statement on injury definitions and data collection procedures in studies of football (soccer) injuries.” Br. J. Sports Med.,2006.

[3]     Walden M, Hagglund M, Ekstrand J. “Injuries in Swedish elite football - a prospective study on injury definitions, risk for injury and injury pattern during 2001.” Scand. J. Med. Sports, 2005.

[4]     Finch C. “A new framework for research leading to sports injury prevention.” Journal of Science and Medicine in Sport 2006.

[5]     Goldberg AS, Moroz L, Smith A, Ganley T. “Injury Surveillance in Young Athlete.” Sports Med., 2007.

[6]     Knowles SB, Marshall SW, Guskiewicz KM. “”Issues in estimating Risks and Rates in sports injurie research.” Journal of Athletic Training, 2006.

[7]     Dick R, Agel J, Marshall SW. “National Collegiate Athletic Association Injury Surveillance System Commentaries: Introduction and Methods.” Journal of Athletic Training 2007.

[8]     McKay GD, GoldiePA, Payne WR, Oakes BW. “Ankle injuries in basketball: injury rate and risk factors.” Br. J. Sports Med., 2001.

[9]     Cumps E, Verhagen E, Meeusen R. “Efficacy of a sports specific balance training programme on the incidence of ankle sprain in basketball.” Journal of Sports Science and Medicine, 2007.

[10] Hagglund M, Walden M, Ekstrand J. “Previous injury as a risk factor for injury in elite football: a prospective study over two consecutive seasons.” Br. J. Sports Med, 2006.

[11] Cumps E, Verhagen E, Annemans R, Meeusen R. “ Injury rate and socioeconomic costs resulting from  sports injuries in Flanders: data derived from sports insurance statistics 2003.” Br. J. Sports Med, 2008.